Oplossingsrichtingen
Hoe kan het anders?
De strafrechtketen staat voor grote opgaven. Daarbij wordt door de keten veel geld en energie gestoken in het verbeteren van bedrijfsprocessen. Impliciet lijkt de veronderstelling dat als de doorlooptijden en productienormen worden gehaald, het strafrecht geslaagd is in z’n missie.
Maar het is vraag of het ‘vastgelopen systeem’, zoals de top van de organisaties in de strafrechtketen de strafrechtspleging zelf omschrijft, gebaat is met harder duwen in een richting die tot nu toe weinig succesvol is gebleken. Is het niet juist zaak om dingen echt anders te organiseren? Met als vertrekpunt de gewenste effecten van de inzet van het strafrecht voor de samenleving?
De deelnemers aan de stakeholder dialogen schetsen een beeld van die gewenste effecten, verbinden daar veranderopgaven aan en benoemen randvoorwaarden. Daarbij zien zij de kans en de noodzaak om voort te bouwen op vernieuwingen en initiatieven die reeds plaatsvinden.
“Het strafrecht is als een fuik waarbij straffen de enige optie lijkt. Het strafrecht is in die zin zwart wit. Hoog tijd voor meer kleur.”
(Saskia Belleman, Ambassadeur ‘Strafrecht met Perspectief’)
Inzichten
De deelnemers aan de dialogen hebben op basis van de gevoerde gesprekken vier sets van inzichten geformuleerd. Elk daarvan geeft eerst een analyse van de huidige situatie, gevolgd door een beschrijving van hoe zij de toekomst graag zouden zien.
Daarmee beogen de deelnemers richting te geven aan een innovatiestrategie voor de strafrechtspleging.
Veranderopgaven
Om de gewenste toekomst te realiseren moeten er dingen anders gaan dan nu. Er liggen vier concrete veranderopgaven. Deze hebben met elkaar gemeen dat ze de mensen om wie het gaat centraal stellen.
Dit vraagt om andere manieren van samenwerken tussen professionals en om het eerder en vaker inzetten van alternatieven voor de huidige strafrechtelijke sancties.
Randvoorwaarden
Het realiseren van de veranderopgaven is niet eenvoudig. Daarvoor is het belangrijk dat het maatschappelijke en politieke debat over het strafrecht wezenlijk anders wordt gevoerd. Dient er kritisch gekeken te worden naar de wijze van financiering van de strafrechtspleging.
En zijn er bestuurders en beleidsmakers met lef nodig om veranderingen daadwerkelijk in praktijk te brengen.
Verbinding
Ideeën voor vernieuwing ontstaan zelden in een vacuüm, zij bouwen doorgaans voort op datgene wat al goed werkt. Dat geldt ook voor de voorstellen van de deelnemers aan de stakeholder dialogen voor vernieuwing van de strafrechtspleging. Deze voorstellen worden in belangrijke mate geïnspireerd door reeds bestaande initiatieven en projecten en zoeken aansluiting bij bestaand beleid. Zo kan worden geleerd van reeds opgedane ervaringen en kan worden aangesloten bij relevante ontwikkelingen. Daarnaast is het belangrijk aan te sluiten bij inzichten uit onderzoek en de literatuur over ‘what works’.
Verandertraject: Doorontwikkeling ZSM-methodiek
Dit verandertraject leidt tot een meer selectieve instroom bij de ZSM-tafel en betrokkenen hebben nadrukkelijk een inbreng bij het vinden van een goede oplossing. Professionals vanuit het strafrechtelijke, sociaal en zorgdomein werken integraal samen vanuit een gezamenlijke taakstelling.
De strafrechter beziet de zaak in brede context en een probleemoplossende aanpak staat voorop. Er wordt gezocht naar alternatieven voor detentie.
Verandertraject: Bouwstenen voor weerbaarheid
Dit verandertraject is gericht op het stoppen van de aanwas en doorgroei van jongeren en jongvolwassenen in de drugscriminaliteit. Dit verandertraject krijgt invulling in Utrecht.
Het activeren van sociale verbanden en informele netwerken zijn een belangrijk onderdeel van deze persoons- en contextgerichte benadering. Ook zal worden gewerkt met credible messengers.
Verandertraject: Bewustzijnscampagne
Dit verandertraject heeft tot doel om de samenleving een realistisch beeld van het strafrecht te bieden als alternatief voor het huidige punitieve narratief met een focus op incidenten. Daarnaast leidt uitvoering van dit verandertraject ertoe dat professionals meer kennis hebben over de effectiviteit van hun beslissingen en interventies. En laten politici en bestuurders zich meer leiden door beschikbare kennis en onderzoek en snoeien zij in niet zinvolle wetgeving.
